ضرب کننده ولتاژ نوعی مدار یکسوکننده دیودی است که میتواند ولتاژ خروجی چندین برابر بیشتر از ولتاژ ورودی اعمال شده تولید کند.
در مقاله یکسوکنندهها دیدیم که ولتاژ خروجی DC که توسط یکسوکننده کنترل میشود در مقداری کمتر از ولتاژ ورودی شبکه است. با این حال ضرب کننده ولتاژ، نوع خاصی از مدار یکسوکننده دیودی است که به طور بالقوه میتواند ولتاژ خروجی چندین برابر بیشتر از ولتاژ ورودی اعمال شده تولید کند.
اگرچه در مدارهای الکترونیکی استفاده از ترانسفورماتور ولتاژ برای افزایش ولتاژ معمول است، گاهی اوقات ممکن است ترانسفورماتور افزاینده (step-up) مناسب یا ترانسفورماتور عایق مخصوص (specially insulated) مورد نیاز برای کاربردهای ولتاژ بالا همیشه در دسترس نباشد. یک روش جایگزین، استفاده از مدار ضربکننده ولتاژ دیودی است که بدون استفاده از ترانسفورماتور، ولتاژ را افزایش میدهد.
ضربکنندههای ولتاژ از بسیاری جهات شبیه یکسوکنندهها هستند زیرا ولتاژهای AC را به DC برای استفاده در بسیاری از کاربردهای مدارهای الکتریکی و الکترونیکی مانند اجاقهای مایکروویو، سیمپیچهای میدان الکتریکی قوی برای لولههای پرتوی کاتدی، تجهیزات تست الکترواستاتیک و ولتاژ بالا، تولید میکنند و در جایی که لازم است یک ولتاژ DC بسیار بالا از منبع AC نسبتا کم تولید شود، استفاده میشوند.
به طور کلی، ولتاژ خروجیDC (Vdc) مدار یکسوکننده توسط مقدار پیک ولتاژ ورودی سینوسی آن محدود میشود. اما با استفاده از ترکیبی از دیودهای یکسوکننده و خازنها با هم، میتوانیم این ولتاژ پیک ورودی را به طور مؤثر ضرب کنیم تا خروجی DC برابر با مقداری فرد یا حتی مضربی از مقدار پیک ولتاژ ورودی AC بدست آوریم. مدار ضرب کننده ولتاژ پایه را در زیر در نظر بگیرید.
ضرب کننده ولتاژ تمام موج
مدار بالا، یک مدار ضرب کننده ولتاژ متقارن پایه را نشان میدهد که از دو مدار یکسوکننده نیم موج تشکیل شده است. با افزودن دیود و خازن دوم به خروجی یکسوکننده نیم موج استاندارد، میتوانیم ولتاژ خروجی آن را به میزان تعیین شده افزایش دهیم. این نوع پیکربندی ضربکننده ولتاژ به عنوان یک ضرب کننده سری تمام موج شناخته میشود. زیرا یکی از دیودها در هر نیم سیکل، مانند مدار یکسوکننده تمام موج، هدایت میکند.
هنگامی که ولتاژ ورودی سینوسی مثبت است، خازن C1 از طریق دیود D1 شارژ میشود و زمانی که ولتاژ سینوسی منفی است، خازن C2 از طریق دیود D2 شارژ میشود. ولتاژ خروجی 2VIN از دو خازن اتصال سری گرفته میشود.
ولتاژ تولید شده توسط یک مدار ضرب کننده ولتاژ در تئوری نامحدود است اما به دلیل تنظیم ولتاژ نسبتا ضعیف و قابلیت جریان کم، معمولاً برای افزایش ولتاژ با ضریبی کمتر از 10 طراحی شدهاند. با این حال، اگر مدارهای ضربکننده ولتاژ به درستی در اطراف یک ترانسفورماتور مناسب طراحی شوند، بسته به مقدار ولتاژ ورودی اولیه خود و با جریانهای کم در محدوده میلی آمپر، میتوانند ولتاژهای خروجی در محدوده چند صد ولت تا دهها هزار ولت تولید کنند.
دو برابر کننده ولتاژ
همانطور که از نام آن پیداست، دو برابر کننده ولتاژ یک مدار ضرب کننده ولتاژ است که دارای ضریب ولتاژ دو است. مدار فقط از دو دیود، دو خازن و یک ولتاژ ورودی AC نوسانی تشکیل شده است (شکل موج PWM نیز میتواند استفاده شود). این مدار پمپ (pump circuit) دیود-خازن ساده یک ولتاژ خروجی DC برابر با مقدار پیک به پیک ورودی سینوسی میدهد. به عبارت دیگر، مقدار پیک ولتاژ را دو برابر میکند، زیرا دیودها و خازنها با هم کار میکنند تا ولتاژ را به طور موثر دو برابر کنند.
مدار دوبرابر کننده ولتاژ DC
مدار بالا، یک دو برابر کننده ولتاژ نیم موج را نشان میدهد. در طول نیم سیکل منفی شکل موج ورودی سینوسی، دیود D1 بایاس مستقیم است، هدایت کرده و خازن پمپ C1 را به حداکثر مقدار ولتاژ ورودی (Vp) شارژ میکند. از آنجایی که هیچ مسیر برگشتی برای تخلیه خازن C1 وجود ندارد، به طور کامل شارژ میشود و به عنوان یک المان ذخیرهسازی سری با منبع ولتاژ عمل میکند. هم زمان، دیود D2 از طریق D1 هدایت کرده و خازن C2 را شارژ میکند.
در طول نیم سیکل مثبت، دیود D1 بایاس معکوس است و جلوی تخلیه C1 را میگیرد در حالی که دیود D2 بایاس مستقیم بوده و خازن C2 را شارژ میکند. اما از آنجایی که ولتاژی در خازن C1 از قبل برابر با پیک ولتاژ ورودی است، خازن C2 به اندازه دو برابر مقدار ولتاژ پیک سیگنال ورودی شارژ میشود.
به عبارت دیگر، V (پیک مثبت) + V (پیک منفی)، بنابراین در نیم سیکل منفی، دیود D1، خازن C1 را به Vp شارژ میکند و در نیم سیکل مثبت D2، پیک ولتاژ AC را بهVp در C1 اضافه میکند و همه آن را به C2 منتقل میکند. ولتاژ در خازن C2، از طریق بار تخلیه شده و برای نیم سیکل بعدی آماده میشود.
بنابراین، ولتاژ دو سر خازن C2 را میتوان به صورت زیر محاسبه کرد: Vout = 2Vp، (البته منهای افت ولتاژ در دیودهای مورد استفاده) که در آن Vp مقدار پیک ولتاژ ورودی است. توجه داشته باشید که این ولتاژ خروجی دوبرابر شده، آنی نیست اما در هر سیکل ورودی به آرامی افزایش مییابد و در نهایت به 2Vp میرسد.
از آنجایی که خازن C2 فقط در طول نیم سیکل شکل موج ورودی شارژ میشود، ولتاژ خروجی تخلیه شده به بار دارای فرکانس ریپل برابر با فرکانس تغذیه است، از این رو به آن دو برابر کننده ولتاژ نیم موج میگویند. عیب این کار این است که هموار کردن این فرکانس ریپل بزرگ مانند مدار یکسوکننده نیم موج، میتواند دشوار باشد. همچنین، خازن C2 باید دارای ولتاژ آستانه DC حداقل دو برابر مقدار پیک ولتاژ ورودی باشد.
مزیت “مدار ضرب کننده ولتاژ” این است که اجازه میدهد ولتاژهای بیشتری از منبع برق ولتاژ پایین بدون نیاز به یک ترانسفورماتور گران قیمت ولتاژ بالا تولید شود همانطور که مدار دو برابر کننده ولتاژ، استفاده از ترانسفورماتور با نسبت افزایش پایینتر را نسبت به زمانی که از یک منبع تمام موج معمولی استفاده میشود، ممکن میسازد. با این حال، در حالی که ضربکنندههای ولتاژ میتوانند ولتاژ را افزایش دهند، آنها فقط میتوانند جریانهای کم را به یک بار با مقاومت بالا (+100kΩ) تامین کنند، زیرا با افزایش جریان بار، ولتاژ خروجی تولید شده به سرعت کاهش مییابد.
با معکوس کردن جهت دیودها و خازنها در مدار، میتوانیم جهت ولتاژ خروجی را نیز معکوس کنیم و خروجی ولتاژ منفی ایجاد کنیم. همچنین، اگر خروجی یک مدار ضربکننده را به ورودی یک مدار دیگر (سری) وصل کنیم، میتوانیم ولتاژ خروجی DC را با گامهایی از اعداد صحیح افزایش دهیم تا سه برابر کننده ولتاژ یا مدارهای چهار برابر کننده ولتاژ تولید کنیم.
مدار سه برابر کننده ولتاژ DC
با افزودن یک قسمت دیود-خازن اضافی به مدار دو برابر کننده ولتاژ نیم موج در بالا، میتوانیم مدار ضربکننده ولتاژ دیگری ایجاد کنیم که ولتاژ ورودی آن را با ضریب سه افزایش میدهد و مداری را تولید میکند که به آن مدار سه برابر کننده ولتاژ میگویند.
یک “مدار سه برابر کننده ولتاژ” از یک و نیم قسمت دوبرابر کننده ولتاژ تشکیل شده است. این مدار ضربکننده ولتاژ یک خروجی DC برابر با سه برابر مقدار پیک ولتاژ (3Vp) سیگنال ورودی سینوسی میدهد. مانند دو برابر کننده ولتاژ قبلی، دیودهای داخل مدار سه برابر کننده ولتاژ بسته به جهت نیم چرخه ورودی، شارژ و تخلیه خازنها را مسدود میکنند. بنابراین، 1Vp در C3 و 2Vp در C2 افت میکند و از آنجایی که دو خازن به صورت سری هستند، این عمل منجر به مشاهده ولتاژی معادل 3Vp در بار میشود.
توجه داشته باشید که ولتاژ خروجی واقعی سه برابر پیک ولتاژ ورودی منهای افت ولتاژ در دیودهای مورد استفاده (V)، 3Vp – V خواهد بود.
اگر یک مدار سه برابر کننده ولتاژ را بتوان با متصل کردن یک و نیم ضربکننده ولتاژ با هم ساخت، بنابراین میتوان مدار چهار برابر کننده ولتاژ را با اتصال دو مدار دو برابر کننده ولتاژ کامل مطابق شکل زیر ایجاد کرد.
مدار چهار برابر کننده ولتاژ DC
اولین قسمت ضربکننده ولتاژ، ولتاژ ورودی پیک را دو برابر میکند و قسمت دوم آن را دوباره دو برابر میکند و خروجی DC چهار برابر مقدار پیک ولتاژ (4Vp) سیگنال ورودی سینوسی میباشد. همچنین استفاده از خازنهای با مقدار بالا به کاهش ولتاژ ریپل کمک میکند.
خلاصه ضرب کننده ولتاژ
دیدیم که ضرب کنندههای ولتاژ مدارهای سادهای هستند که از دیودها و خازنها ساخته شدهاند و میتوانند ولتاژ ورودی را دو، سه یا چهار برابر کنند و با متصل کردن نصف یا تمام یک قسمت ضربکننده به صورت سری، ولتاژ DC مورد نظر را به یک بار معین بدون نیاز به ترانسفورماتور افزاینده اعمال کرد.
مدارهای ضربکننده ولتاژ بسته به نسبت ولتاژ خروجی به ولتاژ ورودی، به دستههای دو برابر کننده، سه برابر کننده یا چهار برابر کننده و غیره طبقهبندی میشوند. در تئوری، هر مقدار دلخواه از ضریب ولتاژ را میتوان به دست آورد و N اتصال از دو برابر کنندههای ولتاژ، ولتاژ خروجی 2N.Vp ولت تولید میکند.
به عنوان مثال، یک مدار ضربکننده ولتاژ 10 مرحلهای با ولتاژ پیک ورودی 100 ولت، بدون استفاده از ترانسفورماتور، ولتاژ خروجی DC حدود 1000 ولت یا 1 کیلو ولت میدهد.
با این حال، دیودها و خازنهای مورد استفاده در همه مدارهای ضربکننده باید دارای حداقل ولتاژ آستانه شکست معکوس حداقل دو برابر ولتاژ پیک باشند، زیرا مدارهای ضربکننده ولتاژ چند مرحلهای میتوانند ولتاژهای بسیار بالایی تولید کنند، بنابراین مراقب باشید. همچنین، ضربکنندههای ولتاژ معمولاً جریانهای کم را برای بارهای با مقاومت بالا تأمین میکنند، زیرا با افزایش جریان بار، ولتاژ خروجی به سرعت کاهش مییابد.
مدارهای ضربکننده ولتاژ نشان داده شده در بالا، همگی برای مهیا کردن ولتاژ خروجی DC مثبت طراحی شدهاند. اما همچنین میتوانند به گونهای طراحی شوند که خروجیهای ولتاژ منفی را به سادگی با معکوس کردن قطبیت همه دیودهای ضربکننده و خازنها برای تولید یک دو برابر کننده ولتاژ منفی ایجاد کنند.
1 دیدگاه در “ضرب کننده ولتاژ”
درود دوستان به این جمله در متن توجه کنید
مدار بالا، یک دو برابر کننده ولتاژ نیم موج را نشان میدهد. در طول نیم سیکل منفی شکل موج ورودی سینوسی، دیود D1 بایاس مستقیم است،
فک کنم یا در تایپ یا در شکل اشتباهی رخ داده ، چون در نیم سیکل منفی دیود اول در بایاس معکوس است
لطفا بررسی کنید
صراف