این بخش با عنوان هندبوک جامع قطعات الکترونیکی با هدف کسب دانش اولیه‌ی درباره مفاهیم پایه و آشنایی مختصر با قطعات رایج دنیای الکترونیک تهیه و تدوین شده است. امیدواریم از کسب این اطلاعات جدید لذت ببرید 🙂
اجزا و قطعات الکترونیکی، بر اساس کاری که در مدار انجام می‌دهند، به دو گروه اکتیو و پسیو تقسیم می‌شوند.
اجزای اکتیو
اجزای اکتیو یا فعال، بخش هایی از مدار هستند که برای کنترل یا اصلاح سیگنال‌های الکتریکی به منبع تغذیه خارجی متکی هستند.
نمونه‌های رایج اجزای اکتیو عبارتند از:
- منابع ولتاژ
- منابع جریان
- ژنراتورها (مانند دینام و ژنراتور DC)
- انواع مختلف آی‌سی‌ها و ترانزیستورها (مانند ترانزیستورهای اتصال دوقطبی، ماسفت، FET و JFET)
- دیودها (مانند دیودهای زنر، فوتودیودها، دیودهای شاتکی و ال ای دی)
((در بخش معرفی قطعات این هندبوک، به معرفی و توضیح آسان تمامی این قطعات مثال زده شده خواهیم پرداخت.))
منبع ولتاژ نمونه‌ای از یک المان اکتیو در مدار است. هنگامی که جریان از ترمینال مثبت منبع ولتاژ خارج می شود، انرژی به مدار تزریق می‌کند. بنابراین طبق تعریف، باتری را می‌توان به عنوان یک جزء اکتیو نیز در نظر گرفت، زیرا به طور مداوم در حین دشارژ شدن، انرژی به مدار می‌رساند.
منبع جریان هم یک المان اکتیو در نظر گرفته می‌شود. جریانی که توسط یک منبع جریان ایده‌آل به مدار می‌رسد، مستقل از ولتاژ مدار است. از آنجایی که منبع جریان، جریان بار را در مدار کنترل می کند، به عنوان یک عنصر اکتیو یا فعال طبقه‌بندی می‌شود.
اگرچه به اندازه منابع جریان یا ولتاژ واضح نیست، اما ترانزیستورها هم جزء اکتیو مدار هستند. این به این دلیل است که ترانزیستورها می‌توانند قدرت سیگنال را تقویت کنند. (برای دانستن دقیق این موضوع می‌توانید پس از مطالعه کامل هندبوک قطعه شناسی ما، به مقالات ترانزیستورها در بخش مفاهیم پایه الکترونیک مراجعه کنید).
اجزای پسیو
یک جزء پسیو یا غیرفعال یک المان الکترونیکی است که فقط می‌تواند انرژی دریافت کند و آن را اتلاف، جذب یا در یک میدان الکتریکی یا مغناطیسی ذخیره کند. عناصر پسیو برای کار کردن به هیچ شکلی از نیروی الکتریکی نیاز ندارند.
همانطور که واژه “پسیو” نشان می‌دهد، اجزای غیرفعال نمی‌توانند یک سیگنال الکتریکی را تقویت یا تولید کنند و یا به نوسان درآورند.
چند نمونه متداول از اجزای پسیو عبارتند از:
((در بخش معرفی قطعات این هندبوک، به معرفی و توضیح آسان تمامی این قطعات مثال زده شده خواهیم پرداخت.))
مقاومت به عنوان یک المان پسیو در نظر گرفته می‌شود، زیرا نمی‌تواند هیچ انرژی‌ای به مدار برساند. در عوض مقاومت‌ها فقط می‌توانند انرژی دریافت کنند و تا زمانی که جریان از آن‌ها عبور می‌کند، این انرژی را به شکل گرما تلف می‌کنند.
خازن به عنوان یک المان غیرفعال در نظر گرفته می‌شود چون با اینکه می‌تواند انرژی را به صورت میدان الکتریکی در خودش ذخیره کند، اما در واقع خازن انرژی را تامین نمی‌کند، بلکه آن را برای مصارف بعدی ذخیره می‌کند.ظرفیت انتقال انرژی یک خازن محدود و گذرا است.
به این ترتیب خازن یک المان اکتیو در نظر گرفته نمی‌شود زیرا توسط آن هیچ انرژی‌ای تامین یا تقویت نمی‌شود.
یک سلف هم به عنوان عنصر پسیو در مدار در نظر گرفته می‌شود. با اینکه می‌تواند انرژی را به صورت میدان مغناطیسی ذخیره کند و آن انرژی را به مدار برساند، اما چون به صورت پیوسته نیست، پسیو یا غیر فعال است. ظرفیت جذب و انتقال انرژی یک سلف ماهیت محدود و گذرایی دارد. به همین دلیل است که یک سلف به عنوان یک عنصر غیرفعال مدار در نظر گرفته می شود.
|
اجزای اکتیو
|
اجزای پسیو
|
|---|---|
|
توان و انرژی به مدار وارد می‌کنند (اهدا کننده انرژی)
|
توان و انرژی را در مدار مصرف می‌کنند (گیرنده انرژی)
|
|
مثال: دیود، ترانزیستور، یکسوکننده،آی‌سی،منابع تغذیه ولتاژ و جریان و ...
|
مثال: مقاومت، خازن، سلف، ترانس، موتور و ...
|
|
انرژی را به شکل جریان یا ولتاژ تولید می‌کنند
|
انرژی را به شکل جریان یا ولتاژ ذخیره می‌کنند
|
|
می‌توانند مقدار جریان عبوری را کنترل کنند
|
نمی‌توانند مقدار جریان عبوری را کنترل کنند
|
|
برای کار کردن در مدار، به منبع خارجی با مقدار مشخص نیاز دارند
|
برای کار کردن در مدار، به منبع خارجی با مقدار مشخص نیازی ندارند
|
|
می‌توانند برای تقویت سیگنال به کار روند (گین یا بهره بیشتر از 1 دارند)
|
نمی‌توانند برای تقویت سیگنال به کار روند (گین یا بهره کمتر از 1 دارند)
|
|
اجزایی غیر خطی هستند
|
اجزایی خطی هستند
|
جدول 1 – مقایسه قطعات الکترونیکی اکتیو و پسیو
مفید و مختصر
اجزای اکتیو:
آن اجزا یا المان‌های الکترونیکی که انرژی را به شکل جریان یا ولتاژ تولید می‌کنند را اکتیو می‌نامند.
مثال‌ها: دیودها، ترانزیستورها، یکسوکننده‌ها و …
اجزای پسیو:
آن اجزا یا المان‌های الکترونیکی که انرژی را به شکل جریان یا ولتاژ نگهداری و ذخیره می‌کنند، پسیو می‌نامند.
مثال‌ها: مقاومت، خازن، سلف و …
به زبان ساده:
- اجزای اکتیو: اهدا کننده انرژی
- اجزای پسیو: گیرنده انرژی
به عنوان آخرین نکته، اجزای پسیو در گروه اجزای خطی می‌باشند و اجزای اکتیو به گروه اجزای غیرخطی تعلق دارند.
اجزای الکترومکانیکی
اجزایی که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی و همچنین انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کنند را اجزای الکترومکانیکی می‌نامند. این قطعات معمولا از سیگنال الکتریکی برای ایجاد نوعی حرکت مکانیکی مانند چرخش موتور استفاده می‌کنند.
چند مثال رایج اجزای الکترومکانیکی: کانکتورها، رله‌ها، فیوزها، کلیدها، موتورها، میکروفون‌ها،بازرها و …
2 دیدگاه در “قطعات الکترونیکی اکتیو و پسیو”
مختصر مفید ممنون.
بسیار عالی و کاربردی