مدارشکن، بریکر یا کلید برق (Circuit breaker) در مدارات الکتریکی مانند یک کلید یا سوییچ اتوماتیک عمل میکند.
چرا از مدارشکن استفاده میکنیم؟
مدارشکن در مدارات الکتریکی مانند یک کلید اتوماتیک عمل میکند. عملکرد این قطعه تا حد زیادی شبیه به فیوز است و اگر جریان زیادی بخواهد از مدار عبور کند؛ حرکت جریان را متوقف خواهد کرد. استقامت مدار شکن بالا است و با عبور جریان زیاد از بین نمیرود (نمیسوزد) بلکه دوباره به حالت مدار بسته درمیآید. سادهترین مدارشکن ها دارای یک سلونوئید هستند که با افزایش شدید جریان فعال میشوند. مدارشکنهای کوچک به طور گسترده به جای سوییچها بهکار برده میشوند تا از سیستمهای الکتریکی که در خانه وجود دارند محافظت کند.
در دنیای امروز مدارشکن یک المان ضروری میباشد. بدون مدار شکن ها یا فیوزها ممکن است آتشسوزی رخ دهد یا وسایل برقی بسوزند
طرز کار مدارشکن
درک طرز کار مدارشکن ها به ما کمک میکند تا بفهمیم برق خانهها چطور کار میکند؟
الکتریسیته توسط 3 پارامتر تعریف میشود :
ولتاژ
جریان
مقاومت
به شکل زیر نگاه کنید. ولتاژ مانند فشاری است به الکترونها نیرو وارد میکند و باعث حرکت آنها میشود. جریان تعداد الکترونهایی است که در یک بازهی زمانی خاص از رسانا عبور میکند. رسانا در برابر عبور الکترونها مقاومت میکند که این مقاومت بسته به طول ، سطح و جنس رسانا متفاوت است.
ولتاژ، جریان و مقاومت با یکدیگر رابطه دارند. به عبارتی با تغییر یک پارامتر، پارامترهای دیگر نیز تغییر میکنند. فرمول رابطه بین ولتاژ، جریان و مقاومت به صورت (I=V/R) میباشد. بر اساس این فرمول اگر ولتاژ افزایش و مقاومت کاهش پیدا کند، جریان بیشتری از رسانا عبور میکند و اگر مقاومت زیاد شود و ولتاژ کم شود جریان کمتری از رسانا عبور میکند.
{ درباره مفهوم ولتاژ ، جریان و مقاومت بیشتر بدانید }
فیوز یا مدارشکن؟
راحتترین و پر کاربردترین وسیله برای محافظت از وسایل برقی فیوز است. فیوز تنها از یک سیم نازک تشکیل شده است که در یک محفظه قرار گرفته و وسایل برقی از طریق آن به برق شهر متصل میشوند. حال اگر جریان برق زیاد شود، سیم داخل محفظه بر اثر گرما ذوب میشود و با ذوب شدن سیم، جریان قبل از اینکه به وسایل برقی خانه برسد متوقف خواهد شد.
یکی از مشکلات فیوز این است که فقط برای یک بار قابل استفاده است و اگر بسوزد باید یک فیوز جدید را جایگزین آن کرد. مدارشکنها همانند فیوز عمل میکنند: آنها هنگامی که جریان از حد مجاز بگذرد، مدار را باز میکنند و اجازه نمیدهند جریان بیش از اندازه به وسایل برقی آسیب برساند اما برخلاف فیوزها یکبار مصرف نبوده و دوباره قابل استفاده هستند.