فهرست مطالب
اوزون ژنراتور ها به عنوان روشی موثر برای تمیز کردن آلودگی هوا و بوها تبلیغ می‌شوند. با این حال ازون بر روی ریه تاثیر منفی دارد و استفاده از آن ملزم به رعایت شرایط و دستورالعمل هایی است.
اوزون: هم خوب هم بد!
اوزون ژنراتور ها به عنوان روشی موثر برای تمیز کردن آلودگی هوا و رفع بو تبلیغ می‌شوند. با این حال ازون یک محرک ریه است که می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد.
شواهد علمی موجود نشان می دهد که غلظت اوزون مادامی که برای تنفس بی خطر باشد، بعید است در کنترل آلودگی هوای داخل ساختمان مؤثر باشد.
تولید کنندگان و فروشندگان دستگاه های اوزون از اصطلاحات متنوعی برای توصیف اوزون استفاده می کنند. عباراتی مانند “اکسیژن پر انرژی” یا “هوای خالص” و این مفهوم را می‌رساند که اوزون نوعی اکسیژن “سالم” است. با این حال ، اوزون یک گاز سمی است که خواص بسیار متفاوتی با اکسیژن دارد. چه به تنهایی چه به صورت ترکیبی با سایر مواد شیمیایی، اوزون می تواند برای سلامتی مضر باشد.
اوزون ، O3 ، از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است. دو اتم اکسیژن مولکول اصلی اکسیژن را تشکیل می دهند. اتم سوم اضافی، اوزون را به یک گاز ناپایدار و بسیار واکنش پذیر تبدیل می کند. لایه اوزون در اتمسفر فوقانی به فیلتر کردن مضرات اشعه ماوراء بنفش خورشید کمک می کند، اما اوزون موجود در هوا که تنفس می کنیم برای چشم ،بینی ،گلو و ریه تحریک کننده است و می‌تواند تأثیر منفی قابل توجهی بر سلامتی داشته باشد.
اوزون همان‌طور که با مواد خارج از بدن واکنش می‌دهد، می‌تواند با بافت‌های زنده داخل بدن نیز واکنش دهد. یعنی اوزون می‌تواند باعث بیماری‌هایی همچون التهاب مجاری تنفسی شود. همچنین ممکن است در عملکرد ریه اخلال ایجاد کرده و به بافت ریه آسیب برساند.
شاید در مورد “قانون هوای پاک” شنیده باشید. طبق این قانون، سازمان حفاظت از محیط زیست (EPA) استانداردهایی برای کیفیت هوای محیط تعریف کرده تا سلامت عمومی را حفظ کند. شش آلاینده هوا وجود دارد که سازمان استانداردهایی برای آنها تعریف کرده‌است و اوزون یکی از آن‌هاست.
از این رو سازمان غذا و دارو ایالات متحده (FDA) حد مجاز اوزون تولید شده توسط دستگاه های اوزون ژنراتور خانگی را 50 ppb (parts per billion) اعلام کرده است. موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH) توصیه می‌کند که میزان غلظت اوزون در محیط‌های بسته نباید از 100 ppb تجاوز کند.
در این مقاله به بحث در مورد دستگاه‌هایی می‌پردازیم که هدفشان تولید اوزون است نه اینکه اوزون را به عنوان یک محصول جانبی تولید می‌کنند. دستگاه هایی مانند یون سازها و رسوب کننده‌های الکترواستاتیک، هدفشان تولید اوزون نیست اما سازو کارشان به گونه‌ای است که اوزون را به عنوان محصولی جانبی و فرعی تولید می‌کنند.
اوزون ژنراتور دستگاهی است که برای تولید گاز اوزون طراحی شده است. اوزون به طور موثری در تصفیه آب مورد استفاده قرار می گیرد، اما برای اینکه بتواند آلاینده های هوا را از بین ببرد، باید غلظت آن بالا باشد.
به گفته کارشناسان بهداشت، برای اینکه هیچ فرد یا حیوان خانگی در معرض غلظت زیاد اوزون قرار نگیرد، شرایط باید کنترل شود. همچنین اوزون با تضعیف حس بویایی، بوها را از بین می‌برد. علاوه بر این ، اوزون برای از بین بردن باکتری ها یا قارچ موثر نیست.
شاید در مورد یون سازها شنیده باشید. یون سازها قبلا محبوبیت زیادی داشتند و در خانه‌ها برای تمیز کردن هوا و از بین بردن بو استفاده می‌شدند. با این‌حال در بهار سال 2005، مجله Consumer Reports اطلاعاتی را افشا کرد که نشان می‌داد برخی از دستگاه‌ها، اوزون را در سطحی خطرناک تولید می‌کنند. اگرچه اوزون به عنوان محصول فرعی این دستگاه‌ها بود و سطح تولید آن کمتر از اوزون ژنراتورها بود، دولت فرآیند رگولاسیون سخت گیرانه‌تری برای هر دستگاه تصفیه هوایی که اوزون تولید می‌کند را اعمال کرد.
هیچ سازمانی استفاده از اوزون ژنراتور را در محیط‌های سربسته تایید نکرده است. کمیته منابع هوایی کالیفرنیا (CARB)، مقررات بسیار دقیقی در کالیفرنیا اجرا کرده است تا مطمئن شود دستگاه‌های تصفیه هوایی که در بازار فروخته می‌شوند، اوزون زیادی تولید نمی‌کنند.
اگر اوزون خطرناکه، پس چرا برای تصفیه هوای خونگی استفاده میشه؟!
همانطوری که قبلا گفته شد، اوزون به شدت واکنش پذیر بوده و می‌تواند ترکیب شیمیایی برخی مواد معلق در هوا را تغییر دهد. این اصل، اساس ادعای تولید کنندگان اوزون ژنراتور است.
شرکت‌های سازنده اوزون ژنراتور، معمولا از اوزون به خوبی نام می‌برند؛ حتی می‌توان از اوزون ژنراتور برای از بین بردن بوی بد استفاده کرد، اما اوزون ترکیبات ارگانیک هوا را نیز از بین می‌برد. با توجه به مضراتی که اوزون برای سلامتی دارد، استفاده از اوزون ژنراتور هنگامی منطقی است که مزایای شفافی وجود داشته باشد.
اوزون ژنراتور چگونه کار می‌کند؟
اوزون ژنراتورها با شکستن مولکول اکسیژن (O2) به دو اتم جداگانه، باعث می‌شود این اتم‌ها به مولکول‌های اکسیژن موجود در هوا چسبیده و مولکول اوزون (O3) را تشکیل دهند. اوزون ژنراتورها این فرایند را به یکی از دو روش زیر تولید می‌کنند:
- کرونا خاموش (silent corona discharge): این نوع اوزون ژنراتورها از تخلیه الکتریکی برای تولید اوزون استفاده می‌کنند. طی فرایند تخلیه الکتریکی، مولکول‌های اکسیژن به اتم‌های سازنده آن تجزیه شده، سپس این اتم‌ها با مولکول‌های اکسیژن موجود در هوا ترکیب شده و مولکول اوزون را تشکیل می‌دهند.
- اشعه ماورا بنفش: تولید اوزون در این فرایند شبیه فرایند تابش نور فرابنفش خورشید برای شکستن مولکول اکسیژن به اتم های سازنده آن است؛ اما این روش نسبت به روش قبلی بهره‌وری کمتری دارد.
اوزون ژنراتورها چقدر تاثیر گذارند؟
ادعاهای تولید کنندگان
به گفته تولید کنندگان اوزون ژنراتور، اوزون به خاطر ساختار واکنش پذیر، به آسانی به ذرات آلوده می‌چسبد ( دود، بو، باکتری، ویروس و قارچ‌ها).
عملکرد در برابر قارچ و باکتری
طبق تحقیقات، مشخص شده که اوزون ژنراتور نمی‌تواند جلو رشد باکتری و قارچ را در یک اتاق استاندار بیمارستانی بگیرد و باید میزان غلظت اوزون تولیدی آن از حد غیر مجاز بالا برود. همچنین به گفته سازمان سلامت عمومی، استفاده از اوزون ژنراتور حتی با غلظت تولید غیر مجاز، برای کنترل رشد و از بین بردن قارچ امکان پذیر نیست.
عملکرد در برابر (VOC (volatile organic compounds
ممکنه از خودتون بپرسید اگه گاز اوزون رو همه چی اثر داره، پس باید روی بقیه آلودگی‌های گازی هم اثر بذاره، اینطور نیس؟
جواب ممکن است “نه” باشد مگر اینکه صبری هزار ساله داشته باشید! یک مطالعه تحقیقاتی بررسی کرده است که چقدر طول میکشد 14 مورد از رایج‌ترین ترکیبات آلی موجود در هوا توسط گاز اوزون از بین بروند. مشخص شد که با غلظت اوزون 100 ppb، بیش از 800 سال طول میکشد تا غلظت شش تا از این آلاینده‌ها نصف شود. در واقع، برای فرمالدهید 4400 سال طول میکشد! تنها آلاینده‌ای که حذف آن 4 ساعت طول میکشد استایرن است.
عملکرد در برابر ذرات معلق
به یاد داشته باشید که اوزون ژنراتور نمی تواند ذرات معلق همچون گرد و غبار را از بین ببرد.
نتیجه گیری EPA در مورد اثر بخشی اوزون
سازمان حفاظت محیط زیست با بررسی یک مقاله علمی اعلام کرده است که اوزون تولیدی در غلظت‌های مجاز، نمی‌تواند آلودگی‌های محیط داخلی را به طور کامل از بین ببرد.
آیا اوزون ژنراتورها می‌توانند بو را از بین ببرند؟
یه سوال میلیون دلاری که ممکنه براتون پیش بیاد اینه که اوزون ژنراتور می‌تونه بوی بدو از بین ببره؟!
این حداقل ادعایی است که سازندگان دستگاه‌های اوزون ژنراتور دارند.
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که اوزون بر روی برخی VOC ها موثر است (آن‌هایی که دارای پیوند کربن-کربن اشباع نشده‌اند). این نوع VOC ها در روغن ها پخت و پز، خوشبو کننده‌های هوا، مواد تمیز کننده و مواردی دیگر، وجود دارند. اما یک جنبه منفی بزرگ وجود دارد: گازهای جانبی خطرناکی همچون فرمالدهید بر اثر واکنش اوزون با این مواد به وجود می‌آید!
نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که شما فقط ممکن است احساس کنید بو از بین رفته است! اما بوی داخل اتاق می‌تواند توسط بوی اوزن فیلتر شود. خیلی از افرادی که از اوزون ژنراتور استفاده می‌کنند، از بوی آن خوششان آمده و آن را شبیه بوی لباس تازه خشک شده توصیف کرده‌اند.
خطرات استفاده از اوزون ژنراتور
برخی از افراد نسبت به سایر افراد حساسیت بیشتری دارند و اثرات منفی بیشتری بر سلامتی آنها دارد. افراد در معرض خطر کودکان ، افراد مسن و افراد مبتلا به آسم هستند.
قرار گرفتن در معرض گاز اوزون:
- می تواند باعث تحریک چشم ، بینی ، گلو و ریه ، سرفه و تنگی نفس شود.
- ممکن است بیماریهای مزمن تنفسی مانند آسم را تشدید کند.
- به احتمال زیاد باعث افزایش پذیرش در بیمارستان و ویزیت های اورژانس برای بیماری تنفسی می شود.
- همچنین می تواند روی گیاهان داخلی تأثیر منفی بگذارد و به موادی مانند لاستیک، روکش سیم برق و پارچه آسیب برساند.
چندین روش ساده و مؤثر برای کنترل آلودگی هوا و بوها وجود دارد، از جمله کنترل منبع ، تهویه وتصفیه کردن هوا. ذکر این نکته حائز اهمیت است که قارچ منبع مشترک بوها در خانه ها است.
کنترل منبع موثرترین و آسان‌ترین کار برای پیاده سازی است:
محصولات و موادی را که باعث آلودگی هوا در محیط داخلی می شوند، حذف کرده یا کالای جایگزین غیر آلاینده ای جایگزین کنید.
اگر کالای جایگزین در دسترس نیست ، منبع آلاینده را در جای دیگر نگه داری کنید، به عنوان مثال رقیق کننده های رنگ بهتر است در گاراژی جدا نگهداری شوند.
اگر نمی توانید منبع را حذف کنید، سعی کنید قدرت آن را کاهش دهید. به عنوان مثال ، بعضی اوقات با پلمپ کردن مواد حاوی فرمالدهید مانند MDF، می‌توان میزان انتشار بو را کاهش داد.
اجازه ندهید که مردم در خانه شما سیگار بکشند.
به منظور جلوگیری از رشد قارچ و باکتری ها ، مرتباً سطوح خیس یا مرطوب را تمیز کنید.
نشت لوله کشی و سایر مشکلات آب را در اسرع وقت برطرف کرده و تمام موارد را کاملاً خشک کنید.
مناطق مرطوب را از مناطق نشیمن جدا کنید و درهای حمام را بسته نگه دارید تا رطوبت خانه شما کاهش یابد. به عنوان مثال خشک کن لباس یا ماشین لباسشویی را در اتاقی جداگانه قرار دهید.
تهویه نیز مؤثر است و معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد:
یک هواکش نزدیک به منبع آلاینده‌ها یا رطوبت مانند اجاق گاز، ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی نصب کنید.
پنجره‌ها را تا حد ممکن باز نگه دارید تا گردش هوا امکان پذیر باشد.
هواکش حمام را روشن کرده یا هنگام دوش گرفتن پنجره را باز کنید.
تصفیه کردن هوا به خودی خود باعث کاهش آلودگی هوای داخل خانه نمی شود، اما می تواند در ترکیب با کنترل منبع و تهویه استفاده شود. برای از بین بردن ذرات موجود در هوا می توان از فیلترهای هوا، پاک کننده های الکترونیکی ذرات هوا و یونیزه کننده ها استفاده کرد. مواد جاذب گاز (به عنوان مثال ذغال فعال) گاهی اوقات برای از بین بردن آلاینده های گازی استفاده می شود. تصفیه کننده‌های هوا نسبتاً پر هزینه هستند.
برای اینکه دستگاه تصفیه هوا کارکرد اثر بخشی داشته باشند، نیاز به سایز مناسب، نصب و استفاده (بر اساس دستورالعمل‌های تولید کنندگان) و تعمیر و نگهداری دارند. بنابراین آنها برای استفاده در مکان های کاری مناسب تر از خانه ها هستند. هزینه های نگهداری مانند تعویض فیلترها می تواند قابل توجه باشد. اگر تصمیم دارید در خانه یا محل کار خود از دستگاه تصفیه هوا مانند یک رسوبگر الکترواستاتیک یا یونیزر استفاده کنید ، مهم است که از عدم تولید گاز اوزون به عنوان محصول جانبی اطمینان حاصل کنید.
اقدامات احتیاطی برای اوزون ژنراتورها چیست؟
در نهایت باید بدانید که هیچ سازمانی استفاده از اوزون ژنراتور در محیط بسته را تایید نکرده است. اگر در شرایطی قرار گرفتید که مجبور به استفاده از آنها بودید، باید تمامی تمهیدات لازم اتخاذ شود تا مطمئن شوید هیچ موجود زنده‌ای در اتاق وجود ندارد، حتی گیاهان!
معمولا از اوزون ژنراتورها برای تمیز کردن هتل‌ها، ماشین ها و دیگر کاربردهای تجاری استفاده می‌شود. بسیاری از هتل‌ها، هنگامی که اتاق خالی است از اوزون ژنراتور استفاده می‌کنند. سازندگان اوزون ژنراتورها پیشنهاد می‌دهند برای بو گیری باید از متخصصین آموزش دیده استفاده کرد و حتما قبل از استفاده از دستگاه، ناحیه مد نظر تمیز و منبع آلودگی از بین برود.
راه حل‌های بهتری هم هست؟!
راه حل های ایمن‌تر و موثر تری نسبت به اوزون ژنراتورها نیز وجود دارد. گام‌های پیشنهادی اولیه، کم هزینه ترین راه‌حل‌های بهبود کیفیت هواست. اول از همه، باید منبع بو و آلودگی را تا جای ممکن از بین ببرید. دوم، در صورت امکان شرایط تهویه و گردش هوا را در آن ناحیه فراهم کنید.
بعد از آن، استفاده از تصفیه کننده هوایی که تولید کننده گاز اوزون نباشد بهترین گزینه است. دستگاه‌های تصفیه هوای مختلفی وجود دارند؛ برخی با استفاده از فیلترهای مکانیکی ذرات معلق در هوا را از بین می‌برند، برخی با فیلترهای گاز کربنی، VOC ها را حذف می‌کنند.
آیا اوزون ژنراتور می‌تواند ویروس کرونا را از بین ببرد؟
در سایت EPA سوالی مطرح شده است که ” آیا اوزون ژنراتور می‌تواند از من و خانواده‌ام در برابر کرونا محافظت کند؟”
پاسخ: خیر، از اوزون ژنراتورها در فضای بسته استفاده نکنید. اوزون ژنراتورهایی که غلظت گاز اوزون تولیدی‌شان بیشتر از حد مجاز تعریف شده نیست، نمی‌توانند ویروس‌ها، باکتری، قارچ یا سایر آلاینده‌های بیولوژیکی را از بین ببرند.
اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که ثابت می‌کند اوزون ژنراتور برای مقابله با ویروس کرونا موثر است:
- طی همه‌گیری سارس در سال 2003، از استرلیزاسیون اوزونی برای تصفیه محیط‌های آلوده به ویروس کشنده کرونا (SARS-CoV-1) با موفقیت استفاده شد.
- از آن‌جا که SARS-CoV-1 عضوی از خانواده ویروس کروناست، بسیار احتمال می‌رود که استرلیزاسیون اوزونی می‌تواند در مورد SARS-CoV-2 (عامل بیماری COVID-19) نیز موثر واقع شود.
برای مشاهده سایر نوشتارهای مربوط به الکترونیک و مخابرات، اینجا کلیک کنید!
سپاس ،،، عالیییییییی بود